Rize Mutfağı
Halk mutfağı, bir bölgedeki halkın günlük veya mevsimlik (sezonluk) yiyecek ve içecek ürünlerinin hazırlanışını, tüketimini; bu ürünlerin hammaddesinin üretimini ya da teminini; bunların hazırlanıp tüketildiği mekanları ve kullanılan araçları ve de bütün bu aşamalarla ilgili inanış ve değer yargılarını içeren geniş bir konuyu kapsar.
Rize bölgesinde, halk kültürünün birçok alanında olduğu gibi halk mutfağı ve
yemek kültüründe de 1940’lı yıllardan sonra başlayan çay üreticiliğinin ve köylere yönelik kalkınma hamlelerinin etkisiyle değişimin ve yeniliklerin önü açılmıştır. Çünkü bu dönemle birlikte köyler birbirleriyle ve kent merkezleriyle, kentler de diğer büyük şehirlerle daha kolay alış veriş (maddi ve manevi) imkanı bulmuşlardır. “Bir yerde üretilen, diğer yerlerde de tüketilmeye başlanmıştır.” Böylece kapalı toplum yapısındaki geleneksel mutfak düzeni değişmeye başlamıştır.
Bölgedeki tarım alanlarının darlığı ve iklim özellikleri nedeniyle sınırlı türde sebze (
mısır, karalahana,
fasulye,
kabak v.b.) yetiştirilebilmektedir. İklim koşulları çeşitli meyvelerin yetişmesine olanak tanısa da bahçecilik için yeterli alanların olmamasından dolayı genelde aile içi tüketime yönelik üretim yapılmaktadır. (
elma,
mandalina,
armut,
hurma.) 1990’larla birlikte, bölgede ticari amaçlı “
kivi” yetiştiriciliğine de başlanmıştır.
Yörede yapılan sebze ve meyve üretiminin yanında, halk mutfağını şekillendiren iki önemli kaynak, deniz ve h
ayvan ürünleridir. Karadeniz denince akla ilk gelen şeylerden birisi “
hamsi”dir. Başta
hamsi olmak üzere, deniz ürünlerinin Rize mutfağındaki yeri tartışılmazdır. Bunun yanında, çay tarımının yapılamadığı köylerin ve yayla yaşamının başlıca üretim faaliyeti olan h
ayvansal gıdalar da Rize mutfak kültürünü zenginleştirmektedir.
Çaycılıktan önceki dönemlerde yaygın olarak
üzüm yetiştiriciliği ve pekmez üretimi yapılmakta idi. Çay tarımının yaygınlaşmasıyla birlikte asma ağaçları yerlerini çay bitkilerine bırakmıştır. Günümüzde
üzüm yetiştiriciliği ve pekmez yapımı az miktarda ve sınırlı alanlarda yapılmaktadır. (Üzüm pekmezi dışında
armut pekmezi de yapılmaktadır.) Yörede arıcılık önemini hala korumaktadır. Dünyaca ünlü “Anzer Balı” ve “Deli Bal” bu bölgede üretilmektedir.
Bazı
yemekleri; Pekmezli Kabak, Karalahana Çorbası, Korkoto Çorbası, Mısır Çorbası, Dövme EtliKaralahana Sarması, Ezme Lahana, Hamsi Böreği, Karalahana Sarma, Hamsi Buğulama, Hamsi Izgara, Hamsi Köftesi, Hamsi Tava, Hamsili Güveç, Kestane Yemeği, Kiremitte Hamsi, Mezgit Buğulama, Pazı Kavurma, Turşu Kavurma, Fasulye Diple, Hamsi Ekşilisi, Laz Böreği, Pideler (Kavurmalı, Peynirli, Kıymalı) ve bu örnekleri daha da arttırabileceğimiz zengin bir
yemek kültürü mevcuttur.
