Sakatatlar
Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı
Anadolu mutfak kültüründe,
ciğer, yürek,
böbrek gibi sakatatla yapılmış
yemekler eskiden beri var olmuştur. Anadolu’nun kadim uygarlıklarından Hititlerde sakatat
yemekleri özel gün ritüellerinde önemli bir yere sahiptir.
Anadolu toprakları tarımda olduğu gibi tarihte h
ayvancılıkta da öncü konumda olmuştur. M. Ö 10 000 yıllarında tarım devrimiyle birlikte h
ayvanların da evcilleştirilmesine başlanmış; güvenlik ve nakliye alanlarında kullanılmasının yanında h
ayvanların yünü, derisi,
sütü ve etinden de ziyan etmeden yararlanmayı bilen bir kültür oluşmuştur. Anadolu mutfak kültüründe,
ciğer, yürek,
böbrek gibi sakatatla yapılmış
yemekler eskiden beri var olmuştur. Anadolu’nun kadim uygarlıklarından Hititlerde sakatat
yemekleri özel gün ritüellerinde önemli bir yere sahiptir.
Osmanlı döneminde, sakatat
yemekleri halkın tamamının rağbet ettiği çeşitlerdi. Yalnızca sıradan insanların değil, seçkinlerin de sakatat tüketme alışkanlığı belirgindi. Neredeyse er sakatat türü için ayrı dükkânlar bulunmaktaydı. Ayrıca kesilen h
ayvanın sakatatını küçük sırıklara asan ve sokak sokak dolaşarak satan
ciğerciler önemli bir esnaf kolunu oluşturmaktaydı. Sadece sakatat üzerine uzmanlaşmış kasaplar,
ciğerciler hâlâ yaşayan bir kültürdür. Sakatat sokak
yemekleri arasında önemli bir yere sahiptir. Tek bir sakatat türü üzerine uzmanlaşmış lokantalar da bu kültürün uzantısıdır. Kent sokaklarında h
ayvanın hiçbir yerinin ziyan edilmediğini izlemek kolaydır. Baş ve ayaklar ekmek içine kelle söğüş sandviç veya çorba olur, bağırsaklar kokoreççilerde bambaşka bir lezzete dönüşür. İncecik çıtır çıtır tava
ciğerin en iyisi için ülkenin en batı sınırındaki Edirne’ye yolculuk etmek çoğu lezzet düşkününün hayalidir. Bahar ayları
kuzu uykuluk zamanıdır. Uzun gece gezmelerinde yeme içmeyi fazla kaçıranlar mideyi rahatlatmak için son olarak
işkembecide
işkembe çorbası içerler. Güneydoğu’da Urfa, Gaziantep gibi yazın oldukça sıcak olan kentlerde sabahın ilk ışıklarıyla
ciğer kebap tezgâhları kahvaltı edenlerle dolar taşar.
H
ayvan kesildiği zaman öncelikle çabuk bozulan sakatatın pişirilmesi esastır. Bu yüzden Kurban Bayramı
yemekleri çoğu bölgede etten önce sakatat
yemekleri olur. Trakya bölgesinde Edirne saray mutfağının da etkisiyle
ciğer sarma yapılırken, Güneydoğu’da bumbar dolması bayram yemeği olur. Kuyruk yağı pek çok
yemekte aranır, kebaplara apayrı bir lezzet verir. Özetle Anadolu mutfağında gerek sokakta, gerek evlerde kesilen h
ayvanın başından kuyruğuna her yeri değerlendirilir, hepsi adeta ziyafet yemeği gibi baş tacı edilir.