Afyonkarahisar Gastronomik Kültürünün Özellikleri
Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Tarihin en eski dönemlerinden beri bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Afyonkarahisar tarihi ve kültürel değerlerin izlerini taşıyan bir coğrafyada yer almaktadır. Afyonkarahisar'ın ekonomisi tarım ve h
ayvancılığa dayalıdır. Bu durum,
yemek kültürünün oluşmasında temel belirleyicidir. Afyonkarahisar yöresi
yemekleri incelendiğinde, çorbalar, et
yemekleri, sebze
yemekleri, pilavlar, hamur işleri ve tatlı çeşitleriyle oldukça zengin bir mutfağa sahiptir. Hamur işlerinin de yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Bölgede yetişen bazı ürünlerin yöre
yemeklerinde yoğun olarak kullanılması, çeşit zenginliği oluşturmaktadır. Ayrıca Afyonkarahisar'ın markalaşmış ürünleri de oldukça fazladır. Kaymak,
sucuk, lokum, haşhaş,
kaymaklı ekmek kadayıfı, et ve et ürünleri, şekerleme ürünleri gibi.
Afyonkarahisar
yemek kültürünün genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.
Afyonkarahisar Mutfağının en önemli özelliği, haşhaşın vazgeçilmez bir unsur olarak öne çıkmasıdır. Yöreye özgü bir bitki olan haşhaş, özellikle hamur işlerinde bol miktarda kullanılmaktadır. Haşhaşlı lokul, haşhaşlı pide, övme bükme, ağzı açık, katmer vb. haşhaş katılan hamur işleri arasında sayılabilir.
Et ve et ürünleri kullanımı fazladır. Afyonkarahisar Mutfağına özgü et
yemekleri arasında bütüm et, Afyon kebabı,
dana tandır,
dana kavurma, paça, duvaklı (
hindi veya
kaz) ilk sırada gelen
yemeklerdir. İlin önemli gelir kaynaklarından olan
sucuk, kış aylarında en çok tüketilen et ürünlerinin başında gelir. Yemeklerde kullanılan etler yağlı olduğu için et
yemekleri hazırlanırken ayrıca yağ ilavesi yapılmaz.
Etin yağı ile
yemek pişirilir. Et
yemeklerinin pişme süresinin uzun tutulması (4-6 saat)
yemeklere ayrı bir lezzet katmaktadır. Örneğin keşkek, bütün et, taseti (tas kebabı), paça vb.
Yemeklerde iç yağı (don yağı) kullanılmaktadır. Bazı
yemeklere özgü lezzetin oluşmasında iç yağı önemli bir katkı maddesidir (örneğin bükmede). Afyonkarahisar
yemeklerinde margarin tercih edilmez.
Yörede
nohut,
mercimek, buğday ve buğdaydan elde edilen göce,
bulgur ve düğü (ince çekilmiş
bulgur)
yemeklerde sıklıkla kullanılan ürünlerdir. Örneğin
nohut bütün musakkalara katılmaktadır.
Hamur işleri Afyonkarahisar
yemek kültüründe önemli yere sahiptir. Bükme, ağzı açık, katmer, Afyon ekşi mayalı ve
patatesli ekmeği hamur işlerinden en çok yapılanlarıdır. Çoğunlukla haşhaş ilavesi ile hazırlanan hamur işlerinde, başta
mercimek olmak üzere
peynir,
patates ve kıyma iç malzemesi olarak kullanılır.
Afyonkarahisar
yemek kültüründe bütün sebzelerin yemeği yapılmaktadır. Örneğin
patlıcan,
kabak,
pırasa,
patates vb. Afyonkarahisar
yemek kültüründe önemli bir yere sahip olan
patlıcandan çok çeşitli
yemekler yapılır.
En az 20 çeşit olduğu söylenmektedir. Patlıcan böreği ise Afyonkarahisar'a özgü bir
yemektir.
Afyonkarahisar'da sade pilav pek yapılmaz. Pilavlar
domates,
havuç gibi sebzelerle veya
mercimek,
nohut gibi kuru
baklagillerle birlikte pişirilir. Özbek pilavı ve
mercimekli
bulgur pilavıdır.
Kaymak, Afyonkarahisar Mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alır. Kaliteli
kaymak, manda
sütünden elde edilir. Kaymak, bal ve reçel ile kahvaltılık olarak tüketildiği gibi, meyvelerden yapılan tatlılarda ve ekmek kadayıfında kullanılır. Bunun yanında koyu şeker şurubu çırpılarak beyazlatılır, içine
kaymak ve vanilya katılıp yoğrularak,
kaymaklı şeker elde edilir.